Yaşam hakkı ile ilgili belgeler

1986 yılında kurulan İnsan Hakları Derneği (İHD) ile 1990 yılında kurulan Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) sistemli olarak ancak 1990 yılından itibaren her türlü hak ihlali ile ilgili veri toplamaya başladılar. Ondan önceki döneme ilişkin veriler bulmak zor. Burada çok zor bulunan bazı kaynaklara işaret edilmektedir.

Gazete kupürleri

Almanya'da Nisan 1986'da "Türkiye'de işkence yok mu?" isimli bir panelde yapılan bir sunuma eklenmiş gazete haberleri vardı. Ne tür haberler bulunduğunu ve kopyalarına ulaşmak isterseniz 1985 yılında işkence konulu haberler isimli sayfaya gidiniz. Ekler arasında ölümle biten birkaç haber de vardı. Onları buradan indirebilirsiniz (3,8MB). İçinde şu haberler var:

• Milliyet 12.06.1985 Ankara'da Hayar Öztürk Emniyet'in 4'üncü katından düşmüş
• Cumhuriyet 14.06.1985 SODEP Haydar Öztürk'ün ölümünü düşündürücü buluyor
• Hürriyet 17.09.1985 Fethiye'de ölen şoför Halil Yuluk'un eşi: "Kocam karakolda öldürüldü" diyor
• Cumhuriyet 14.11.1985 Yüksekova'da gözaltına alınan Hamza Tutan (22) 6 saatte öldü
• Cumhuriyet 18.12.1985 Hamza Tutan'ın ölümü ile ilgili 5 polis memuru açığa alındı

Uluslararası af örgütü (Amnesty International = AI) 18 Nisan 1989 tarihinde "İşkence ve gözaltında ölümler" isimli bir rapor yayınladı. Çoğunlukla Türkçe gazete kupürlerinden oluşan ekler iki pdf dosyası olarak okumak mümkün.

• birinci dosya
• ikinci dosya

İşkence sonucu ölümler raporuna konulan ekler (PDF dosyasında hangi sayfada ne var?)

Birinci dosya

Sayfa	Kaynak ve tarih	İsim	İçerik
1	Demokrat 23.02.1980	Remzi Yalvaç	Diyarbakır'da PTT teknisyeni işkence ile öldürüldüğü iddia edildi
2	Suç duyurusu 14.04.1980	Mesut Estik	Babası oğlunun intihar ettiğine inanmıyor
3	Demokrat 03.08.1980	Osman Mehmet Önsoy	İkinci ekte 14'üncü sayfanın devamı
4	Cumhuriyet 17.12.1980	Ercan Koca	17 yaşında Ercan Koca 15.12.1980 tarihinde Ankara'da öldü
5	Cumhuriyet 02.09.1987	Ahmet Uzun	Rize'de 14.01.1981 gözaltında, iki gün sonra öldü
6	Y. Gündem 19.04.1987	Ömer Aydoğmuş	Şubat 1981'de İzmir'de gözaltına alınan Fevzi Işık isimli arkadaş anlatıyor
7	Cumhuriyet 15.05.1981	Hüseyin Erol	arkadaşları onu kaçırmaya çalışırken vurulmuş.
8	Cumhuriyet 15.05.1986	Mehmet Ceren	21.10.81'de köyde defnedildi
9	2000Doğru 09.08.1987	Hüseyin Sertkaya	21.11.1982 tarihinde Bingöl'de ölü,
10	devamı	Hüseyin Sertkaya
11	2000Doğru 01.11.1987	Cevher Yaşar	Nisan 1985'te Elazığ'da ölüm
12	Cumhuriyet 19.03.1986	İbrahim Polat	Ekim 1985'te Nusaybin'de ölüm
13	Cumhuriyet 17.03.1987	Muhammet Hilmi	Şubat 1987'de Ankara'da ölüm
14	Cumhuriyet 21.03.1987	M. Temel Oktay	Mart 1987'de Ereğli'de ölü,
15	Milliyet 27.04.1987	Feridun Çelik	Nisan 1987'de İstanbul'da ölüm

İkinci dosyada

Sayfa	Kaynak ve tarih	İsim	İçerik
1	Nokta 10.01.1988	Kemal Karapınar	Şubat 1987'de Erzurum'da ölüm
2	Cumhuriyet 25.04.1987	Feridun Çelik	Nisan 1987'de İstanbul'da ölüm
3	Cumhuriyet 09.04.1987	Sabri Çuhadar	Mart 1987'de Edirne'de ölüm
4	Cumhuriyet 18.12.1987	Hazma Tutan	Aralık 1985'te Hakkari'de ölüm
5	Hürriyet 17.09.1985	Halil Yuluk	sayfa 6'nın devamı
6	Hürriyet 17.09.1985	Halil Yuluk	Ağustos 1985 Fethiye'de ölüm
7	Abece Şubat 1988	Abdürrahim Aksoy	Şubat 1982 Samsun'da ölüm
8	Cumhuriyet 17.11.1981	İsmail Esen	Kasım 1981 Bursa Cezaevinde ölüm
9	2000Doğru 29.11.1987	Behzat Firik	Ekim 1981 Tunceli'de ölüm
10	Y. Gündem 19.04.1987	Ömer A.	ek 1 sayfa 6'nın devamı
11	Cumhuriyet 12.09.1987	Ömer Aydoğmuş	İzmir Dev-Sol davasında ölümüne protesto
12	2000Doğru 17.04.1988	Mahmut Kaya Muammer Özdemir	Aralık 1980 Kars'ta ölüm Mart 1987 Çanakkale cezaevinde ölüm
13	2000Doğru 15.01.1987	Cemil Kırbayır	Ekim 1980 Kars'ta kayıp
14	Demokrat 03.08.1980	O. Mehmet Önsoy	Mayıs 1980 İstanbul'da ölüm
15	Sayfa boş

İngilizce'ye çevirilmiş belgeler

1982: Statements alleging torture in Turkey (işkence iddiaları içeren açıklamalar) isimli bir AI raporundan (25 Mayıs 1982 tarihli (AI Index: EUR 44/10/82) Hasan Kılıç, Ataman İnce, Nurettin Yedigöl ve Cemil Kırbayır ölümleri ile ilgili (işkence sonucu ölüm ve kayıp) dilekçeler ve başka bilgiler bulunur.

Almanca dilinde mevcut bilgiler

12 Eylül'den sonra Almanya'ya uluşan bir takım belgeler defalarca kopyalandığı için zor okunuyor. Almanca'ya yapılan çeviriler ise düzgün sayılır. Buradan indirebileceğiniz dosyada (9,9MB) işkence ile öldürülen şu kişiler hakkında bilgi var:

1. Zeynel Abidin Ceylan (otopsi raporu)
2. M. Metin Aksoy (iki dilekçe
3. Ataman İnce (dilekçe ve duruşma tutanağı)
4. Feyzullah Bingöl (bir mektup)

Bir başka belge koleksiyonundaki Türkçe belgeler biraz daha okunaklı, çeviriler ise orijinalden sonra yer alır. Buradan indirebileceğiniz dosyada (3,3MB) işkence ile öldürülen kişiler hakkında ile işkence konusunda şu bilgi var:

1. Ali İnan (otopsi raporu)
2. Kerem (Ekrem( Ekşi (otopsi raporu)
3. Cemil Kırbayır'ın babası İsmail Kırbayır'in mektubu
4. Hasan Kılıç ölümü ile ilgili Elazığ Sıkıyönetim Komutanı Sabri Deliç sanıkların serbest bırakılmasını talep ediyor
5. Hasan Kılıç ölümü ile ilgili izahlar (Almanca)
6. Terfi edilen işkenceciler

İşkence suçundan yargılananlar denilen bir belge alternatif türkiye yardımı (alternative türkeihilfe) adlı bir kuruluş 1980 ile 1986 yılı arasından işkencecilere karşı açılmış davaları toplu olarak vermektedir. Kalın harfle yazılmış isimler işkence sonucu ölenlere işaret etmektedir.

Raporun sonunda şu rakamlara yer verilmektedir:

İşkence yapma suçundan (parantezde 12 Eylül sonrası için geçerli rakamlarla) 363 (315) sanıklı 82 (74) dava açılmış olup 99 (95) sanık ceza almış, 73'ü (58'e) beraat etmiştir. 38 (34) dava kapanmış ve 153 (128) davanın sonucu bilinmemektedir. Raporun sonunda ayrıca oldukça çelişik olan resmi verilere de yer verilmiştir.

İngilizce ve Almanca yayınlar

Belçika ve Almanya'da "Info-Türk" ile "Türkei-Infodienst" adında aylık veya iki haftalık Türkiye'deki gazeteler ve ek belgelerden özet çeviriler yapılmıştır. Bunları iki ayrı sayfada topladım:

• Info-Turk'te yaşam hakkı ile ilgili kaynaklar
• Infodienst'te yaşam hakkı ile ilgili haberler

İnfaz edilen idam cezaları

Türkiye'de 12 Eylül 1980'den sonra infaz edilen 50 idam cezası hakkında sadece bir liste Belgenet bulunur. Kimin neden idam cezasında çarptırıldığını anlatan Almanca bir rapor gene ath'ya ait (Bu sayfada bulunur).

20 Haziran 1986 tarihinde ath ayrıca şu rakamlara yer verdi:

Sıkıyönetim ilan edildiği 24 Aralık 1978 tarihinden itibaren 659 kez idam cezası verildi. Bunlardan 508 kişi sol görüşlü, 85'i sağ görüşlü ve 92 kişi için siyasi görüş belirlenemedi ya da adli vakıalara ait.

Bu idam cezalarının 50'si infaz edildi. Firarda olan 5 kişi infazdan kurtuldu. 84 idam cezası TBMM'de onay bekliyor. 2 Mayıs 1986 tarihli Cumhuriyet gazetesine göre TBMM'de 91 idam cezası onay beklemekte idi. Bunlardan 12'si sağ görüşlü, 40 kişi sol görüşlü, 8 kişi PKK örgütüne mensup ve 26 kişi adli suçtan mahkum olmuş kişilere ait.

Listeler

6 Kasım 1986 tarihinde Milliyet gazetesi (Avrupa edisyonu) SHP Genel Sekreteri Fikri Sağlar tarafından hazırlanan bir "Kayıplar Listesi" yayınladı. 253 isimden oluşan liste şu kategorilere ayrılmış: işkenceden ölümler, işkence soruşturması açılanlar, intihar-pencereden atlama olayları, yeterli bilgi alınamayan olaylar, kötü hapishane koşulları, vurularak öldürülenler ve haklarında kesin bilgi edinemeyenler. Fotokopiler bir sayfaya sığdırmak mümkün olmadığından iki sayfa yapıldı:

• sayfa bir (580KB)
• sayfa iki (555KB)

Ondan önce aynı partide olan Cüneyt Canver İçişleri Bakanlığı'na 133 isim içeren bir liste sunmuş. Sadece isim (yer ve tarih bilgileri yok) içeren bu liste Almanca olarak yayınlanan "Türkiye'den Gerçekler" (Tatsachen aus der Türkei) isimli bir dergiden (sayı 27, 01/02-86) alındı. Tek sayfalık liste burada mevcut (180KB).

Alternatif Türkiye Yardımı tarafından Eylül 1986'da yorumları içeren Almanca bir liste hazırlandı. 41 sayfadan oluşan bu rapor iki parça halinde pdf formatında indirmek mümkün

• sayfa 1-18 (1,4MB)
• sayfa 19-41 (1,4MB)

Bu raporun sonuç bölümünde şöyle deniliyor: "listenen 249 olay içinde 207'sinde ölümün işkence sonucu meydana geldiği şüphesi mevcut ise 52 olay hakkında ölümün işkenceden kaynaklı olduğu nerede ise kesin gözle bakmak gerekir.

Almanya'da bulunan T.C. Bonn Büyükelçiliği Eylül 1982'de af örgütünün iddialarına ilişkin 7 sayfalık ve 66 olaya ilişkin bir yanıt göndermiş. Bu yanıttan sadece resmi olmayan Almanca bir çevirisi mevcut. Görmek veya indirmek için burayı tıklayın (1,1MB)